Makale

Tasavvuf Araştırmalarında Dönemlendirme Sorunu: Din Bilimleri ile Metafizik Arasında Tasavvufun İlim Olma Mücadelesi

Özet

Bilimlerin dönemlere ayrıştırılması belirli bir alanı daraltarak ele almanın ve o alandaki dönüşümleri takip edebilmenin önemli araçlarından birisidir. Bununla birlikte İslâm bilimleri tarihi söz konusu olunca başarılı dönemlendirmelerden söz etmek güçtür; İbn Haldûn’un ana hatlarıyla kelâm için, kısmen de tasavvuf için söyledikleri uzun yıllardır geçerliliğini korudu. Bunun temel nedeni, din ilimleri hakkındaki çalışmaların yetersizliğinden daha çok yöntemdeki sorunlardır. Henüz din ilimlerini dönemlere ayırmayı da mümkün kılabilecek bir yöntem ortada yoktur ve yine bu nedenle din ilimlerinin tarihi, bilimsel olarak yazılmamıştır. Öte yandan bir bilimin tarihi sadece o bilim dâhilinden yazılamaz; onu etkileyen pek çok dâhili ve harici amilin dikkate alındığı, karşılaştırmalı –en azından bunu dikkate alarak– bir bilim tarihi yazmaktan söz edebiliriz. Tasavvuf araştırmaları bu tasnif yoksunluğu nedeniyle ciddi sorunlarla maluldür. Hangi sûfîyi ve eseri, hangi çerçevede ele alacağımız hakkında açık bir fikre sahip değiliz. Tasavvuf çalışmalarında başarılı ve bilimsel neticeler elde edebilmek için yapılması gereken en önemli işlerden birisi, dönemlendirme yapmaktır. Dönemlendirme, bize, bir sûfîden ve onun metninden bağımsız olarak, dönem hakkında bir bakış açısı verecektir ve o metni o bakış açısıyla ele almamızı mümkün kılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Züht Dönemi Tasavvuf Dönemi Felsefi Tasavvuf Sünni Tasavvuf Metafizik Tasavvuf